از قنات یا کهریز به عنوان بنایی زیرزمینی یاد می شود که مسیر آب است. این بنای سنتی که از هزاران سال قبل توسط بشر ساخته و استفاده شده است اصلی ترین وسیله آب رسانی در گذشته بوده است. وظیفه اصلی قنات انتقال اب از سرچشمه به مناطق مسکونی و یا زمین های کشاورزی بوده است. در این مطلب مقالاتی در مورد قنات در معماری ایرانی و معماری اسلامی ارائه خواهیم کرد.

قنات در معماری ایرانی

قنات و آب انبار را می توان از قدیمی ترین سازه های خلاقانه معماری ایران در نظر گرفت. از جالب ترین و شاید خارق العاده ترین نکات در مورد قنات این است که حتی در مناطق کویری و اقلیم خشک آب همیشه در آن جاری می باشد. معماری هر قنات از بخش های مختلفی ساخته شده است. اولین سازه هر قنات مظهر کاریز نام دارد. در واقع آغاز کاریز اولین نقطه ای است که آب از سرچمشه وارد قنات می شود.

از دیگر موارد موجود در معماری قنات، فنجان است! فنجان در واقع محلی برای جداسازی آب بوده است که آب را به مسیرهای مختلف هدایت می کرده است. قنات در معماری ایرانی جایگاه ویژه ای داشته است و معمولا از قنات جمله شاهکارهای معماری ایرانی یاد می شود. همچنین قنات در معماری اسلامی نیز نقش مهمی داشته است.

اولین نکته این است که معمولا برای اینکه آب در قنات جاری باشد باید زمین کمی دارای شیب باشد و به همین دلیل در محل هایی بدون شیب یا صاف نمی توان قنات ساخت. برای ساخت یک قنات ابتدا باید یک مقنی یا سفره آب زیر زمینی کشف کرد. استفاده از قنات در اقلیم گرم و خشک رواج بیشتری دارد.

در گذشته برای یافتن مقنی از روش های گوناگونی استفاده می کردند. یکی از این روش ها حضور در مناطق با ارتفاع بالا و کشف سرچشمه های آبی بوده است. از روش های دیگر می توان حفر مناطقی که دارای پوشش گیاهی مناسبی بودند زیر اعتقاد داشتند که حتما آب در آن زمین باعث رشد گیاهان شده است.

از دیگر سختی های معماری قنات، مشخص کردن مسیر آن بود. مسیر باید دارای شیب باشد و همچنین بهترین و نزدیک ترین مسیر بین سرچشمه و زمین های کشاورزی یا مناطق مسکونی باشد. همچنین عبور آب از زمین های مختلف که دارای مالکین خصوصی نیز هستند از دیگر چالش های قنات به شمار می رود.

معمولا بخش بزرگی از مسیر قنات بصورت تونل و زیر زمین است و همین امر مشکلاتی را در مسیریابی و یا حفر تونل به وجود می آورده است. برای رفع این مشکل در مسیر قنات چاه هایی حفر می شده که به قنات راه داشته است. وظیفه این چاه ها انتقال هوا به درون قنات و همچنین راهی برای دریافت آب در مواقع ضروری بوده است.

معروف ترین قنات ها در ایران

همانطور که بالاتر اشاره شد کشورمان ایران دارای قنات های زیادی است و در بحث معماری قنات جز پیشرو ها در دنیا به شمار می رود. از جمله قنات های معروف ایران می توان به قنات گناباد، قنات اکبرآباد فسا، قنات ابراهیم آباد اراک، قنات دو طبقه اردستان اشاره کرد. نکته جالب در مورد قنات های ایران این است که طول آن ها بعضا بین 60 تا 100 کیلومتر نیز بوده است.

یکی از عجیب ترین قنات های دنیا در اردستان اصفهان واقع شده است. نکته جالب در مورد این قنات دو طبقه بودن آن است. اما قنات با همه نکات مثبتی که دارد چندین نکته منفی هم همراه خود داشته است.

ایرانیان قدیمی برترین قنات های جهان را ساخته اند بطوریکه قدیمی ترین قنات ها در کشورمان ایران است. قدیمی ترین قنات دنیا که طولانی ترین آن نیز به شمار می آید در شهر گناباد واقع شده است. این قنات در دوره هخامنشی ساخته شده است.

دانلود فایل های قنات در معماری ایرانی و اسلامی

در این بخش قصد داریم چندین فایل پی دی اف در مورد معماری قنات را ارائه دهیم. این فایل های بطور کامل معماری قنات را مورد بررسی قرار داده اند. مراحل ساخت، تاریخچه قنات و … از جمله بخش های این فایل های آموزشی به شمار می رود.

موارد موجود در پکیج معماری قنات : 

• فایل یک – مقاله ای درباره ی قنات (26 صفحه پی دی اف)
• فایل دو – معماری قنات – پروژه درس معماری اسلامی (22 صفحه پی دی اف)

• قیمت : 7/500 تومان

فایل های بالا جزئیات بسیار زیادی در مورد قنات ارائه می دهند. بعضی از سرفصل های مطالب ارائه شده در فایل های بالا عبارتند از :

• قنات چیست
• قنات در گستره تاریخ
• مقدمات حفر قنات
• چگونگی شناسایی آبهای زیرزمینی
• مشخص نمودن مسیر قنات در زیر و روی سطح زمین
• نحوه حفر قنات
• تعیین شیب قنات
• نقش قنات در معماری ایرانی و اسلامی
• قنات دو طبقه
• آغاز کاریز
• معایب کاریز
• تقسیم آب
• واژه شناسی قنات
• و …

سایت فایل معماری توجه ویژه ای به معماری ایرانی و اسلامی داشته است. از همین رو مطالب مختلفی در مورد معماری قنات و همچنین آب انبارها که از قدیمی ترین سازه های معماری ایرانی به شمار می آیند ارائه کرده است. برای دسترسی به این مطالب از لینک های زیر استفاده کنید :

Related Posts